भलादमी:
नेपाली साहित्यमा धेरै विधामा कलम चलाएर विशिष्ठ पहिचान बनाउने साहित्यकार लक्ष्मीप्रसाद देवकोटा मुलत: कबि हुन् भने त्यसपछि उत्कृष्ट निबन्धकार हुन् l नेपाली निबन्ध परम्परामा निजात्मक शैलीलाइ भित्र्याएर उचाईमा पुर्याउने निबन्धकार देवकोटा आफ्ना निबन्धको विषय उच्च राष्ट्र भक्ति जातीय मोह, प्रकृति, प्रेम आदि चयन गर्छन l मानवता, अतित प्रति मोह, वर्तमान जीवन पद्धती प्रति असन्तुस्टी, निबन्धकार देवकोटाका निबन्धगत चिनारी हुन् l समसामयिक विषयमा देखिएको विकृति विसंगति र अन्ध विस्वासलाइ काव्यात्मक भाषा शैलीले व्यंग्यका साथ प्रस्तुत गर्दै सुधारवादी आकांक्षा व्यक्त गर्ने उत्कृस्ट निबन्धकार लक्ष्मीप्रसाद देवकोटा हुन् l
विचार प्रधान भएको यस भलादमी निवन्ध निवन्धकlर देवकोटाको उत्कृस्ट व्यन्ग्य निवन्ध हो l अरुको हित चिताउने, परोपकारी र समाजसेवी व्यक्ति भलादमीको रुपमा चिनिने तर आजको समयमा घमण्डी रवाफिला र आडम्बरी व्यक्तिहरु भलादमीको रुपमा चिनिएको कुरा व्यन्ग्यताका साथ निवन्धमा प्रस्तुत गरिएको छ l आजका भलादमिमा भएका विकृति र बोक्रेपनलाइ सुक्ष्म रुपमा केलाउदै पण्डित, गुरु र भलाद्मी जस्ता शब्दको प्राचिन महत्व हराउदै गएको यथार्थता निवन्धमा भेटाइन्छ l बाहिरी सजधज,कृत्रिम बोलि, हिडाई, हसाइ र पोशाकमा आजको भलादमीपनले पहिचान बोकेको आत्मप्रदर्शन, आफ्नो प्रसंशा अनि तडक भडक शैली भलादमीका विशेषता भएको यथार्थतालाइ निवान्धकारले प्रस्तुत गरेका छन् l सत्य, इमान्दार र सच्चरित्रताका वास्तविक भलादमीहरु पाखा लागेका, बाहिरी आकर्शंनको ठाउँमा भलादमीले आफुलाई चिनाएको, ज्ञान भन्दा शरीर र आवरणलाई आजको भलादमीले महत्व दिएको विसंगति प्रति व्यंग्य गर्दै ग्यान, आत्मबोध र वास्तविकतालाइ विर्सन न हुने विचार निवन्धमा प्रस्तुत गरिएको छ l
निष्ठावान, इमान्दार र स्वावलम्बी व्यक्तिलाई यथोचित मानसम्मान दिनुपर्ने मूल भाव भएको यस निवन्धमा साहित्य, शिक्षा, धर्म र राजनीति हरेक क्षेत्रमा आधुनी भलादमीको विकृति मौलाएको कुरा प्रस्तुत गरिएको छ l मौलिक अस्तित्वको खोजी, सादा जीवनको आग्रह, कृत्रिमता र अप्रक्रितिकताको विरोध गर्दै सत्य र वास्तविक भलादमीको पहिचान हुनु पर्ने विचार निवन्धमा मूल भावको रुपमा प्रकट भएको पाइन्छ l भौतिक र अध्यात्म विचको व्याबहारिक सत्यतालाई ग्रहन गरि हिड्ने व्यक्तिलाई भलादमी भनिएको यस निवन्धमा अध्यात्मवाद भित्र भएको अन्धविस्वास र विकृतिलाई हटाउँदा बाँकी हुने मानवीय चिन्तन भलादमी हुने चिन्तन निवन्धमा मूल भावको रुपमा पाइन्छ l
निबन्धकार परिचय :
लक्ष्मीप्रसाद देवकोटा (वि.सं. १९६६ - २०१६) नेपाली साहित्यका बहुमुखी प्रतिभा हुन् । उनले कविता काव्य , निबन्ध, नाटक र कथा , उपन्यासको सिर्जना गरेका छन् । उनि स्वच्छन्दतावादी साहित्यकार हुन् । उनका सिर्जनामा मानवतावाद , देशभक्ति , प्रक्रितिचित्रण र क्रान्तिकारी प्रगतिशील चेतनाका साथै मानव जीवनका विकृति र विसङ्गगिप्रतिको व्यङ्ग पनि पाइन्छ । लक्ष्मी निबन्धसङ्गग्ह र दाडिमको रुखनेर उनका निबन्धसङ्ग्रहहरु हुन् । उनले मुनामदन , कुञ्जिनी , राजकुमार प्रभाकर , मायाबिना सर्सी जस्ता खणडकाव्य र शाकुन्तल, सुलोचना , प्रमिथसजस्ता महाकाव्य पनि लेखेका छन् । निबन्धकारका रुपमा आत्मपरकता उनको मुख्य पहिचान हो। जिवनजगत्क बिभिन्न विषयलै आधार बनाएर उनले आफ्ना मनोभाव तथा बिचारहरुको सुन्दर संयोजन गरि अत्यन्त उत्कृष्त निबन्धहरु रचेका छन् ।
अभिव्यक्ति/ निबन्ध लेखन - “सामाजिक उत्थानमा महिलाको भूमिका”:
महिला र पुरुष समाज नाम गरेको स्थका दुई पाङ्ग्रा हुन् । समाजमा पुरुषको जति अधिकार छ महिलाको पनि त्यति नै अधिकार हुनुपर्दछ । लैङ्गिक असमानताका आधारमा नारीलाई शोषण गर्नु हेप्नु र उत्पीडित गर्नु अमानवीय व्यवहार हो । पुरुष शिक्षित भए व्यक्ति शिक्षित हुन्छ तर नारी शिक्षित भई भने सिङ्गो परिवार शिक्षित हुन्छ । त्यसैले व्यक्ति परिवार र समाजको उत्थानमा महिलाको भूमिका उल्लेखनीय छ । आधी आकाश ओगट्ने महिला रहेको हाम्रो समुदायको विकाशमा महिलाको ठूलो योगदान र भूमिका रहन्छ । तसर्थ महिलालाई घर आँगनमा मात्र सिमित नराखेर समुदायको आर्थिक, सामाजिक, राजनीतिक, शैक्षिक र सांस्कृतिक क्षेत्रहरुमा उपेक्षित सहभागी बनाइ अगाडि बढाउन प्रयत्न गर्नुपर्छ ।
महिलाहरुको सक्रिय सहभागिताविना सामाजिक उत्थान सम्भव नहुनेहुँदा महिला सहभागिता बढाउन सम्बन्धित निकायले पनि ध्यान दिनुपर्दछ । राज्य सञ्चालन प्रक्रियालाई लैङ्गिक समानतामूलक बनाउन महिला सहभागिता अनिवार्य हुन्छ । आधाभन्दा बढी जनसंख्या हुँदा पनि राज्य सञ्चालनमा महिलाको सहभागिता अत्यन्त न्यूनछ । हाम्रो परम्परा र संस्कार तथा खुम्चिएको सोचले महिलाहरु पछि परेका हुँदा यसका लागि समाजमा पर्याप्त ज्ञान र सीप सहितको महिलालाई अगाडि बढ्न र हौसला मिल्ने कार्यक्रम तथा महिलाको हितमा सूचना आवश्यक देखिन्छ । अयो आर्जन तथा सामुदायिक भूमिकामा महिला सहभागितालाई प्रेरित गर्नु पर्ने हुन्छ । अझ राजीतिक क्रियाकलापमा महिला सहभागिता अझ बढी आवश्यक छ । सामाजिक विभेद महिला उत्थानका निम्ती बाधक बनेको हुँदा राज्यको यस्ता सामाजिक विभेद प्रति सम्बन्धित कडा नीति नियम बनाउनु पर्ने देखिन्छ । सामाजिक तथा कानुनी दृष्टिले महिला शसक्तिकरणको आवश्यकता आजको ठूलो माग हो । यसलाई पुरा गर्नु पर्ने देशको दायित्व पनि हो । त्यसैले सामाजिक उत्थानका निमित्त महिलाको भूमिका बढाउन हामी सबैले आ–आफ्नो ठाउँबाट सक्दो सहयोग पुर्याउँ ।
प्रश्नोत्तर:
शब्दार्थ १. ठीक शब्दसँग जोडा मिलाउनुहोस् :
- लवज – बोली टक – पैसा
- कोरा – खद्दर वाङ्मुख – प्रवत्ता
- खुस्बु – बास्ना पानीदार – चमक भएको
- निर्भर – आश्रित विनय – नम्रता
- दोधार – अन्योल परिधान – पहिरन
- प्रतिनिधी – वारिस विज्ञापन – प्रचार
- आभूषण – गहना विचित्र – अनौठो
२. विपरीतार्थक शब्द लेख्नुहोस् :
- सूक्ष्म – स्थल
- आधुनिक – प्राचीन
- आकर्षण – विकर्षण
- फुर्तिलो – जुम्सो
- साधारण – असाधारण
- हाँसो – रोदन
- सत्य – असत्य
- प्रशंसा – निन्दा
- प्रेम – घृणा
- आध्यात्मिक – भौतिक
- नक्कली – सक्कली
३. तलका शब्दहरुलाई वाक्यमा प्रयोग गर्नुहोस् :
- भडक – आज रामको घरमा विहेको भडक छ ।
- घरबुने – आधुनिक समयको कपडा नलगाएर अहिले घरबुने कपडा कसले लगाउँछ ।
- गजुर – पण्डितले मन्दिरको गजुर देखाएर आफु त्यहाँ पुजारी भएको कुरा खुलाए ।
- रेसमी – मैले प्रमिकालाई रेसमी मुलायम साडी उपहार दिएँ ।
- चुम्बक – चुम्बकले फलाम तान्छ ।
- दृष्टि – रीसायर हेर्ने दृष्टि नै फरक हुन्छ ।
- गोचर – चिसो तातोको पारख गर्नु गोचर हो ।
- चित्तशुद्धि – मानिसले पूजा पूर्व चित्तशुद्धि गर्न पञ्चगव्य खाने गर्दछन् ।
- सहभाव – मित्रतामा सहभाव भयो भने राम्रो हुन्छ ।
पठनवोध:
तलका निबन्धास पढी सोधिएका प्रशानाहरुको उत्तर दिनुहोस् :
क) (अनुच्छेद पुस्तकबाट पढ्नुहोस्)
प्रश्नहरु:
अ) ' विधाको सर्टिफिकेटम कोठाको बकसमा हुन्छ ' भन्नुको तात्पर्य के हो ?
उत्तर: आधुनिक भलादमीको प्रमाणपत्र शरीर उपर विज्ञापन गरिएको हुन्छ तर विद्याको सर्टिफिकेटले काम नदिने भएकाले त्यसलाई कोठाको बाकसमा थन्काएर राखिन्छ ।
आ) उपयुक्त निबन्धासमा कस्तो प्रकारको भलादमीलाई चिनाइएको छ ?
उत्तर: उपयुक्त निबन्धांशमा बोक्रे र आडम्बरी भलादमीलाई चिनाइएको छ ।
इ) निबन्धकारले कसलाई उत्तम श्रेणीको भलाद्मी मानेका छन् ?
उत्तर: निबन्धकारले आँखीभौँको मसिनो केशले ओठ र गालाको फिक्का हलुका लालीको सुस्त चढाइ भएको व्यक्तिलाई उत्तम श्रेणीको भलाद्मी मानेका छन् ।
ई) भलाद्मीको विशिष्टता के कुराबाट थाहा पाइन्छ ?
उत्तर: भलाद्मीको विशिष्टता हिँडाइको कला, लम्काइ, हाउभाउ, हास्य र बोलीबाट थाहा पाइन्छ ।
उ) यस निबन्धासको मूल आशय के हो ?
उत्तर: यस निवन्धांशको मूल आशय सत्य बीचैमा रहन्छ । तर अहम् र घमण्डको प्रदर्शन गर्नेहरु आफैँलाई भलाद्मी ठान्दै समाजलाई दुषित बनाइरहेका छन् भन्नु हो ।
ख) (अनुच्छेद पुस्तकबाट पढ्नुहोस्)
अ) भलादमीले समाजमा आफ्नो परिचय कसरी बनाउँछ ?
उत्तर: भलादमीले समाजमा आफ्नो परिचय बाहिरी देखावटमा बनाउँछ । उसको दृष्टि गोचर दुनियाँसँग सम्बन्ध राख्दछ ।
आ) भलाद्मी र फुस्रासिद्वको को जीवनसम्बन्धी दृष्टिमा के भिन्नता छ ?
उत्तर: भलाद्मी र फुस्रासिद्वको जीवनसम्बन्धी दृष्टिमा पहिलाको दृष्टि गोचर दुनियाँसँग सम्बन्ध राख्ने र पछिल्लाको जगत् आँखाको पहुँच पार हुने, भिन्नता छ ।
इ) भलाद्मीको फुस्रासिद्वका बारेमा कस्तो मान्यता राख्तछ ?
उत्तर: भलाद्मीको फुस्रासिद्वका बारेमा पागलजस्तो रङ्मगाइरहेको देखिन्छ ।
ई) निबन्धकारले भलादमी र सिद्ध बाबाका बिचमा के भिन्नाता देखाएका छन् ?
उत्तर: निबन्धकारले भलाद्मीलाई भौतिकवादको प्रतिनिधी र सिद्ध बाबालाई माहात्मा आध्यात्मवादको वाङमुख मानेका छन् ।
उ) यस निबन्धांशमा व्यक्त भएको भलाद्मी सम्बन्धी दर्शनको निष्कर्ष के हो ?
उत्तर: यस निबन्धांशमा व्यक्त भएको भलाद्मी सम्बन्धी दर्शनको निष्कर्ष सत्य बीचैमा रहन्छ भन्नु हो ।
अभ्यास:
१ ) साहित्यक भलादमीका बारेमा निबन्धकारको कस्तो दृष्टिकोण रहेको छ ?
उत्तर: निबन्धकार देवकोटा साहित्य भलाद्मीलाई पनि व्यङ्ग्यको तारो बढाउन पछि परेका छैनन् । निबन्धकारले साहित्यकारलाई सटीक पाराले व्यङ्ग्य हान्ने काम गरिएको पाइन्छ । उनले साहित्यक निबन्धका बारेमा लोकप्रियता र देखावटमा लाग्ने बोक्रे कवि या लेखकहरु विचार र शब्दलाई छाडेर अलङ्कारका पछि लागेमा साहित्यका भलाद्मी बन्छ भन्ने पाइन्छ ।
२ ) भलादमी निबन्धले मानिसका कस्ता कमजोरीमाथि व्यङ्ग्य गरेको छ ?
उत्तर: निबन्धकार देवकोटाको यस भलाद्मी निबन्धले विशेष गरेर मानवीय कमजोरीको तीव्ररुपमा व्यङ्ग्य गरेको देखिन्छ । यस व्यङ्ग्यात्मक निबन्धमा ज्ञानीभन्दा बोक्रे र आडम्बरी व्यक्तिलाई प्रहारको निसाना बनाइएको देखिन्छ । जसले ज्ञान आर्जन गरेको छैन । ऊ परिधानमा रमाउँछ र सडकका गल्लीहरुमा तडकभडक गर्दै हिँड्छ । यस्ता बोक्रे व्यक्तिलाई गल्लीका भुस्याहा कुकुरले पनि भुक्दैन भनेका छन् । ज्ञान आर्जन गरेको व्यक्ति उपकारी, नम्र र नक्कली भलाद्मी आडम्बरी भई दुनियाँलाई झुक्याउँदै हिँड्छन् भन्ने अभिव्यक्ति उनले यस निबन्ध मार्फत व्यक्त गरेका छन् । सच्चा र इमान्दार व्यक्ति बाह्य परिधानभन्दा आत्मशुचितिर लाग्दछ । उत्तर घस्ने चस्मा पहिरने र छडी हल्लाउँदै रबाफ देखाउँदैन भन्दै शिक्षक, साहित्यकार सबैलाई सटीक र सरल पाराले व्यङ्ग्य हान्ने काम उनले गरेका छन् ।
३) "चरित्रका भलादमी अतीतका अँध्यारा कोठरीमा छन् रङ्ग र रेसमका भलादमी काठमाडौँका गलली मा खुसबु उडाइ रहेकाछन् ।" यस भनाइबारे आफ्नो प्रतिक्रिया लेख्नुहोस् ।
उत्तर: सच्चा र इमान्दार व्यक्ति बाह्य परिधानभन्दा आत्मशुचितिर लाग्दछ । शील स्वभाव र आनीवानी राम्रा भएको व्यक्ति बाह्य तडकभडक र विज्ञापन गर्दैन । जो चैते स्वभावका छन् उनीहरु रङ्ग र रेशममा विश्वास गर्छन् र उत्तर छर्केर दुनियाँमा विज्ञापन गरी हिँड्छन् । यो जमाना नक्कलीको हो । जुन मेघ बर्सदैन त्यसले बढी गड्याङ्गुडुङ गर्दछ भनेझैँ नक्कली जमानाका मानिसहरु विद्याको सर्टिफिकेट कोठाको बाकसमा थन्काएर बाह्याडम्बर गर्दै हिँड्छन् । उनीहरु माडवारी, सूचीकार, कस्मेटिक पसल जहाँ फेसन पाइन्छ त्यही धाउँछन् । यस्ता नक्कली मानिसहरुको संख्या दिनानुदिन बढ्दै छ । तर सक्कली महात्मा पछाडि परेका छन् । अहिले जमाना नक्कलीको छ । यस्तो समयमा सही माहात्मा छुट्याउन कठिन छ । यो हाम्रो विडम्बना पनि हो ।
व्याकरण:
शब्दको पहिचान: ३.माथिको उदाहरणक आधारमा शब्दलाई डिको मिलाएर लेख्नुहोस् : (उदाहरण पुस्तकबाट पढ्नुहोस्)
हिमालीक्षेत्रमा बस्नेशेर्पा जातिको रहनसहनर जीवनपद्धतिमा हिमालीप्रकृतिको प्रभावपाइन्छ । उनीहरुचौँरीको दुधखाएर थाकको गीतगाउँछन् । प्रकृ तिसँग रमा उनपाउनुको मजानै अर्कै हुँदोरहेछ ।
उत्तर: हिमाली क्षेत्रमा बस्ने शेर्पा जातिको रहनसहन र जीवन पद्धतिमा हिमाली प्रकृतिको प्रभाव पाइन्छ । उनीहरु चौँरीको दुध खाएर थाकको गीत गाउँछन् । प्रकृतिसँग रमाउन पाउनुको मजा नै अर्कै हुँदो रहेछ ।
शब्दका प्रकार: २.श्रोतका दृष्टिले तलका रेखंग्कित शब्द तात्सम , तद्भाव वा आगन्तुक कुन हुन् छुट्याउनुहोस् : (अनुच्छेद पुस्तकबाट पढ्नुहोस्)
तत्सव | तद्भव | आगन्तुक |
भलाद्मी | पहिलो | सर्टिफिकेट |
प्रमाणपत्र | जुँगा | बाकस |
शरीर | दोस्रो | पोशाक |
विज्ञापन | ओठ | जाहेरी |
श्रेणी | कपाल | पाप |
सब | फिक्का | रेशमी |
सडक | रुमाल | परीक्षा |
परिचय | उत्तर | खुस्बु |
लाली | नाक | |
उत्तम | ||
नजर | ||
आक्रमण |
३. झ्याम्म, सुटुक्क , लहलह आदि ध्वनि र दृश्यको अनुकरणबाट निर्मत शब्द अनुकरात्मक हुन् । तलको अनुच्छेदका कुन कुन शब्द अनुकरणात्मक हुन् पहिचान गर्नुहोस : (अनुच्छेद पुस्तकबाट पढ्नुहोस्)
उत्तर: सुलुलु, टक्क, झमझम, सिर्र, झमक्क, चिसिक्क, ढ्वाङ्ग, वाङ वाङ्, लुसुक्क, टहटह।
५. तलको अनुच्छेदबाट मूल र व्युत्पन्न शब्दको सुची बनुनुहोस :
उत्तर:
मुल शब्द | व्युत्पन्न शब्द |
आज | घामपानीले |
बाहिर | गर्दा |
छ | रमाइलो |
काम | आ–आफ्नो |
कुरा | सकेर |
समय | घुमफिर |
खेर | गर्न |
त | निस्कन्छौँ |
धेरै | अनावश्यक |
राम्रो | गरेर |
आँखा | झै-झमेला |
र | फाल्नुभन्दा |
पार | प्राकृतिक |
वातावरण | |
विचरण | |
गर्नु | |
खेतवारीको | |
हरियालीमा | |
घुमाउँदै | |
खोलानाला | |
गर्दै | |
गाउँबस्ती | |
घुम्न | |
जान्छौँ |
रुपायन:
२)तलका वाक्यहरुलाई पुलिंग भए इस्त्रिलिंग र इस्त्रिलिंग भए पुलिंगामा अवश्यक सुधारसहित पुनलेखन गर्नुहोस :
ऊ रामेछापमा जन्मेको छ । उसले नेपली बिषय अध्ययन गरेको हो । उसले एस. ए. परिक्षा प्रथम श्रेणीमा उतिर्ण गरेको छ । ऊ क्याम्पसमा प्राध्यापन गर्न आएन। उसकी महिला साथी छे । ऊ अहिले बिदेशमा पढाऊदै छे । त्यहाँ उसले धेरै किताबहरु लेखेकी छ ।
उत्तर: ऊ रामेछापमा जन्मेकी छे । उसले नेपाली विषय अध्ययन गरेकी छे । उसले एम.ए. परीक्षा प्रथम श्रेणीमा उत्तीर्ण गरेकी छे । ऊ क्याम्पसमा प्रधानाध्यापन आइन, उसको पुरुष साथी छ । ऊ अहिले विदेशमा पढाउँदै छ । त्यहाँ उसले धेरै किताबहरु लेखेको छ ।
३) तलको अनुच्छेदका बक्यहरुलाई बहुवचनमा परिवर्तन गर्नुहोस् :
सानो भाइ बनारस गयो । उनीहरुले त्यहाँ पाँच वर्ष पढ्नेछ त्यसपछि ऊ काठमाडौँ फर्कने छ। ऊ दङ्ग पर्ने छ र फेरि विदेश जाने छैन।
उत्तर: साना भाइहरु बनारस गए । उनीहरुले त्यहाँ पाँच वर्ष पढ्नेछन् । त्यसपछि उनीहरु काठमाडौँ फर्कनेछन् । उनीहरुका साथीहरुले स्वागत गर्नेछन् । उनीहरु दङ्ग पर्नेछन् र फेरि विदेश जानेछैनन् ।
४) तलका अनुच्छेदका बक्यहरुलाई आवश्यक परिवर्तनसहित प्रथम पुरुषबाट दृतिय पुरुषमा लैजानुहोस :
म नेपाली हु । म सगरमाथा पुगेको छैन । मा कहिले त्यहाँ पुगु भन्ने बिचारमा छु । मैले अहिलेसम्म त्यहाँ जाने अवसर पाएको छैन । म सगरमाथा पुगेर गौरवन्वित हुने छु।
उत्तर: तिमी नेपाली हौ । तिमी सगरमाथा पुगेका छैनौ । तिमी कहिले त्यहाँ पुगुँ भन्ने विचारमा छौ । तिमीले अहिलेसम्म त्यहाँ जाने अवसर पाएका छैनौ । तिमी सगरमाथा पुगेर गौरवन्वित हुनेछौ ।
५) तलको अनुच्छेदका बक्यहरुलाई अवश्यक सुधारसहित सामान्य भूतकालमा परिवर्तन गर्नुहोस् :
भाइ भात खान्छ । ऊ हतार हतार गृहकार्य सिध्याउछ । ऊ खुसी भएर फुटबल खेल्छ । ऊ फुत्बलमा साथीहरुलाई जित्छ । ऊ मुसुक्क हास्दै घर फर्कन्छ ।
उत्तर: भाइले भात खायो । उसले हतार हतार गृहकार्य सिध्यायो । उसले खुसी भएर फुटबल खेल्यो । उसले फुटबलमा साथीहरुलाई जित्यो । ऊ मुसुक्क हाँस्दै घर फर्कियो ।
६) तलका वाक्यहरुलाई आवश्यक सुधारसहित इच्छार्थक भावमा परिवर्तन गर्नुहोस् :
मेरो बहिनी ज्ञानी भएर पढ्छे ।उसले दिनरात नभनी परिश्रम गर्छे । उसले सबैलाई जितेर प्रथम हुन्छे ।ऊ भविष्यमा योग्य नागरिक बन्छे ।
उत्तर: मेरो बहिनी ज्ञानी भएर पढोस् । उसले दिनरात नभनी परिश्रम गरोस् । उसले सबैलाई जितेर प्रथम होओस् । ऊ भविष्यमा योग्य नागरिक बनोस् ।
Share on Social Media